Startplaats
Op deze parkeerplaats starten wij de 'Breburg Hei(de) dag'. Op de parkeerplaats zie je een informatiebord staan met interessante informatie over het natuurgebied dat we vandaag bezoeken. Deze en andere informatie zal aan bod komen tijdens de wandeling. Tijdens deze wandeling zullen we, met filmpjes, foto's en teksten, op een aantal punten stil staan bij de bezienswaardigheden waar we langs komen. Heb je bijvoorbeeld het introductiefilmpje al gezien?Veel wandelplezier en tot straks op de route,Rob Favié
Op weg naar het Riels Laag
Op dit punt gaan we het pad in naar rechts. Hiermee verlaten we voor nu de Regte Heide en steken over naar het Riels laag.
Het Riels Laag
We zijn aangekomen in het Riels laag. Hieronder en in de video vertel ik jullie meer over dit natuurgebied. Het Riels Laag ligt nabij de voormalige grens tussen Goirle en Riel. Het natuurgebied omvat het beekdal van de Leij. Dit dal vormt de grens tussen de natuurgebieden Regte Heide, Halve Maan en Ooijevaarsnest in het oosten, en Brakelse Heide, Riels Hoefke en De Hoevens in het westen.Voor 1992 bestond dit gebied uit weilanden. Vandaf 1992 werd het gebied in een natuurlijker staat teruggebracht. Het water in het zuidelijk deel werd opgestuwd waarop zich tal van vogelsoorten vestigden zoals zomertaling en slobeend. Ook werden blauwe kiekendief, grote en kleine zilverreiger waargenomen. Door sloten te dichten werd het water dat in de heide inzijgt langer vastgehouden, zodat het uittreedt als licht kalkrijk water. Nadeel van de vernatting was, dat het voedselrijke water van de Leij de eutrofiëring verergerde, omdat een zuiveringsinstallatie haar effluent op het riviertje loost.Het noordelijk deel werd vanaf 2000, nadat de laatste aankopen in het gebied waren gedaan, verbeterd. Hier werd het zand afgegraven dat de boeren hadden opgebracht om hun hooilanden begaanbaar te houden. Ook werden de sloten gedicht die de boeren hadden gegraven om de kwel af te voeren. Door dit alles kwamen klein blaasjeskruid, loos blaasjeskruid, holpijp en bonte paardenstaart weer terug. Het gebied wordt niet te zeer overstroomd door het voedselrijke beekwater omdat het dal hier erg diep ligt. Boven in het dal liggen extensief beheerde graanakkers.(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Riels_Laag)
Poel
We staan even stil bij deze mooie poel. Midden in de poel ligt een mooi groen kleed van waterlelies. Het is ook een plek waar je Libellen en waterjuffers ziet rondvliegen. Wie goed kijkt kan zelfs visjes in het water zien zwemmen. Al deze natuurpracht kan je mooi bekijken vanaf de drie zitstenen die voor de poel staan. Iedere zitsteen representeerd een maand van het jaar met een bijpassend gedicht. De stenen staan per seizoen bij elkaar. Op deze plek zie je de 3 zomerse maanden juni, juli en augustus. De oplettende kijker is al opgevallen dat we net al langs de stenen met de herfstmaanden zijn gelopen. De stenen zijn in 2005 geplaatst in het kader van het project ‘Poosplaatsen’ van beeldend kunstenaar en dichter Pien Storm van Leeuwen. Zij zocht in de grensstreek ten zuiden van Breda en Tilburg 27 ‘plekken’, waarvoor ze natuurstenen banken of zitstenen ontwierp, met daarin poëzie gegraveerd. Aan 24 Brabantse dichters gaf ze opdracht gedichten voor die plekken te schrijven.Zitstenen met poëzie zijn enig in hun soort. Storm van Leeuwen beoogt met dit project een intensere beleving van het landschap. Met de keuze van de plekken wil ze landschappelijke en historische patronen, die een samenhang vertonen, zichtbaar maken. In totaal zijn 70 stenen elementen geplaatst, samen zo’n 30.000 kilo arduin en graniet. Ze vonden hun plek in het veld, aan het water en soms in de bebouwde omgeving.In het gebied waar wij nu door lopen liggen vier groepen zitstenen die gedichten dragen rond de twaalf maanden van het jaar. Het zijn vier locaties gegroepeerd per seizoen.Luister hier eens naar het gedicht oktober van Kees Hermis.Alle gedichten zijn terug te horen op: http://www.cubra.nl/poezie/bikkelhardepoezie/poosplaatsen/geluiddichteropdehei.htmBron: http://www.cubra.nl/brabantslandschap/inschrijfformulierdichteropdehei.htm
Terug naar de Regte Heide
Vanuit hier gaan we weer terug de Regte Heide op.
Grafheuvels
We staan hier bij de informatiezuil van de grafheuvels. Op deze zuil valt te lezen dat er in dit natuurgebied 7 grafheuvels liggen. Zes daarvan zijn hier te vinden. Een zevende ligt meer verscholen in het bos ten zuiden van de grafheuvels die je hier zit liggen. De grafheuvels stammen uit de Midden-Bronstijd (2000-700 v.Chr. Eén grafheuvel heeft een ringwal met droge sloot. Grafheuvels werden gebruikt als begraafplaats. Men vermoedt dat deze heuvels niet alleen gebruikt werden om de doden een laatste rustplaats te geven, maar ook voor verering.De grafheuvels in dit natuurgebied werden in 1935 voor het eerst opgegraven en daarna gereconstrueerd. Tijdens de opgravingen werden verschillende grafgiften gevonden waaronder strijdbijlen, polsbeschermers, stenen dolken, knopen en kralen. Restauratie van de heuvels vond plaats in 1998 en 1999. Vijf er van werden van een palenkrans voorzien. Mocht je meer willen weten over de vondsten in de grafheuvels dan raad ik aan het Heemkundemuseum in Goirle te bezoeken.
Spelen op de grafheuvels
Bij de grafheuvels staan bordjes verboden toegang. Deze staan hier niet voor niets. In het verleden waren de grafheuvels een favoriete speelplek. Ook ik heb hier in mijn jeugd veel tijd doorgebracht. Doordat mensen continu over de grafheuvels liepen ontstond er veel schade. Om de kwetsbare heuvels te beschermen staan er tegenwoordig dan ook bordjes rondom de grafheuvels. Deze wijzen bezoekers er op dat je ze niet mag betreden.
Ontstaansgeschiedenis en landschap
Genieten doen mensen al erg lang in dit gebied. Hoe mensen dat een kleine halve eeuw geleden deden is terug te zijn in de documantaire uit 1977 die ik heb toegevoegd.Naast recreatie vervulde het gebied door de eeuwen heen veel verschillende functies en ontwikkelde zich tot wat het vandaag de dag is. Hoe deze ontwikkeling in grote lijnen verliep kan hier onder gelezen worden.OntstaansgeschiedenisHet dekzandlandschap waarvan de Regte Heide en de dalen van Oude en Poppelsche Leij deel uitmaken, is ontstaan aan het eind van de laatste ijstijd. De heide is daarna ontstaan als een (cultuur)landschap door onttrekking van voedingsstoffen door begrazing en afplaggen van de zandige gronden. Vanaf de Middeleeuwen werd de heide gebruikt om schapen op te laten grazen. De uitvinding van kunstmest verminderde de behoefte aan schapenmest en maakte het mogelijk om heide tot landbouwgrond te ontginnen of tot bos om te zetten, met name voor de houtproductie.Op zowel de kaart van 1840 als van 1900 is het gebied van de Regte Heide via een natuurlijke overgang (zonder bouwland of bosaanplant) verbonden met het beekdal van de Oude en Poppelsche Leij. In het oosten lag geen bos, maar liep de heide door tot aan de natte graslanden rond de Poppelsche Leij. De westelijke heide ging over de gehele lengte via een smalle strook grasland over naar de Oude Leij. De heide liep in het zuiden tot de Halve Maan (een ven met eromheen nog een stuk resterende heide). Op de kaart van 1900 staan in het zuidelijk deel enkele naaldhoutopstanden aangegeven. Dit zijn de eerste heideontginningen. Het loofbos langs het zuidelijk deel van de Poppelsche Leij bestond al rond 1840 en is later gedeeltelijk ontgonnen en beplant met naaldboomsoorten.Bodem en reliëfDe Regte Heide ligt op een circa 1,5 km brede, van zuidwest naar noordoost georiënteerde, zandrug. Deze zandrug is de waterscheiding tussen de beekdalen van de Oude Leij (een bovenloop van de Donge) en de Poppelsche Leij. De overgang van de Regte Heide naar het beekdal van de Oude Leij (ook wel Riels Laag genoemd) is nauwelijks vergraven en over een lengte van 3 km als natuurgebied ingericht, met een volledige, en door zijn hoogteverschil voor Brabant opvallende overgang van hooggelegen (droge) voedselarme heide naar een laaggelegen, nat en (nog) voedselrijk beekdal.Het gebied kan onderverdeeld worden in drie verschillende geologische delen, onder meer door de aanwezigheid van een breuk (Feldbiss-breuk) in de onderlaag. Deze breuk loopt in noordwestelijke richting. In het grootste gedeelte van het gebied bestaat de ondergrond uit overwegend grindhoudende zanden met plaatselijk soms kleilenzen, die hier circa 10 tot 15 meter dik zijn. Hier bovenop ligt hooguit een zeer dunne laag (< 1 m) dekzand. In het zuidwestelijke deel bevindt zich klei (Formatie van Kedichem/Tegelen) dicht aan het maaiveld met daarop een tot 3 meter dikke dekzandlaag. Ten noordoosten van de Feldbiss-breuk, in de Centrale Slenk, liggen de kleilagen van Kedichem en Tegelen veel dieper. Daarboven komen dekzanden en leemlagen voor. Op veel plekken ligt de bovenste leemlaag hier binnen 1,2 meter onder het maaiveld. Hierdoor is plaatselijk natte natuur ontstaan door schijngrondwaterspiegels.UIt: Natura 2000. Beheerplan Regte Heide & Riels Laag. Januari 2017
We noemen het.... Regte Heide
Er gaan verschillende verklaringen de ronde hoe de regte heide aan haar naam is gekomen. In het verleden werd algemeen aangenomen, dat de hei haar naam ontleent aan de rechtspraak, die hier in de Graventijd zou gehouden zijn. Een andere verklaring zoekt het een stuk dichter bij huis. Een groot deel van de heide valt op door zijn vlakke ligging. Nu spreekt de boer van vandaag nog van een "rechte akker", waarmee hij een vlak liggende akker bedoelt. Vanuit die spreektaal is het logisch het te hebben over vlakke of rechte hei?
Militair gebruik.
Het natuurgebied heeft de afgelopen twee eeuwen verschillende eigenaren gehad. Vandaag de dag is het grootste deel van het natuurgebied in handen van Brabants Landschap. Deze heeft natuurbeheer als hoofddoel.Tot niet zo lang geleden had het gebied ook nog een heel ander doel. Toen de gemeente Tilburg in 1910 het gebied aankocht van Goirle kreeg het de bestemming oefenplaats voor het toen kersverse Tilburgse garnizoen. Aanvankelijk werd er met licht materiaal geoefend. Tijdens de mobilisatiejaren (1914-1918), waarin Goirle als grensdorp plotseling met duizenden militairen van allerlei wapens overspoeld werd, kreeg de hei een extra functie. Op die heide verrezen oefenloopgraven, er werd gepionierd, er was enige tijd zelfs een handgranatenschool. In veel latere tijd werd er gereden met zwaar materiaal. Door dit zware materiaal ontstonden er grote, kale plekken. De Regte Heide heeft met ingang van 1 januari 1993 de status van militair oefenterrein verloren. De militaire activiteiten op de Regte Heide zien hierdoor zo goed als volledig verdwenen. Wel wordt het gebied zo nu ne dan nog gebruikt als landingsplaats voor militair parachutisten.
Bijzondere flora en fauna
Op de Regte Heide kan je een hoop verschillende planten en dieren vinden. Een aantal daarvan zijn meer algemeen zoals de dopheide die op de nattere stukken van de heide groeit. Anderen zijn erg zeldzaam en staan op de rode lijst. Denk daarbij aan de klokjesgentiaan en zonnedauw. Dat je deze ook echt kan tegenkomen bewijzen de foto's wel die allemaal op de Regte Heide zijn gemaakt.
Gebruikers van het bos.
Inmiddels zijn we aangekomen op een pad dat 'Tweede dijk' heet. Met regelmaat hoor je hier het geblaf van honden. Dat je dit juist op dit pad hoort komt daardat er een tweetal politiehonden verenigingen gehuisvestigd zijn aan dit pad. Natuurgebieden hebben in Nederland een hoop verschillende functies. Naast hun belang voor de natuur, is een gebied als een belangrijke leverancier van recreatie, sport en cultuur. Dit maakt in mijn ogen dan ook van onschatbare waarde voor onze samenleving. Helaas dringt dit besef niet bij iedereen door en nemen veel mensen de natuur maar voor lief. De nodige recreanten behandelen het gebied met weinig respect. Mogelijk heb je hiervan tijdens de wandeling al enkele voorbeelden gezien in het afval dat recreanten denken te moeten achterlaten. Laat dit een moment zijn dat je even stil staat bij hoe prettig het is dat wij kunnen genieten van mooie gebieden als deze. Wil je meer doen, overweeg dan lid te worden van een natuurbeherende organisatie als het Brabants Landschap of Natuurmonumenten. De organisaties hebben het hard nodig nu ledenaantallen teruglopen.Namens mij. Al vast bedankt!Brabants Landschap: https://www.brabantslandschap.nl/organisatie/word-beschermer/Natuurmonumenten: https://www.natuurmonumenten.nl/word-nu-lid
Wild op het weiland
We komen hier op de grens van agrarisch gebied en het natuurgebied. Verschillende dieren maken dankbaar gebruik van deze weilanden. Zo heb je hier kans dieren als ganzen of een Ree aan te treffen. In de foto's zie je een paar van de observaties die ik, langs het pad waar wij nu op lopen, deed.
De paden in. De heide op.
De wandeling zit er inmiddels voor een groot deel op. We zijn aangekomen bij een druk bezocht deel van de Regte Heide. Op de parkeerplaats aan je linker kant staan vaak de nodige auto's. Het is een populaire plek om de hond uit te laten.We gaan hier linksaf terug richting de heide.
Modelvliegen
Sinds jaar en dag wordt dit deel van de heide gebruikt als modelvliegterrein. Sinds 1980 is dit gebied in gebruik door Radio Model Zweefvlieg Club De Regte Heide (RMZC). Er wordt hier uitsluitend gevlogen met zwevers, zowel aan de lier, maar ook met elektro zwevers. Het vliegen met brandstof modellen is verboden. De modelvliegtuigen mogen hier maximaal tot een hoogte vliegen van 300 meter.Het filmpje laat een leuk beeld zien van de vereniging en de modellen maar geeft ook een mooi beeld van de heide zoals deze er vanuit de lucht uitziet.
Terug bij af
We komen aan het eind van de wandeling en slaan rechtsaf het Brakelsepad in.
Einde van de Breburg Hei(de) dag
Aan al het goede komt een eind, ook aan onze wandeling. Hopelijk heb je er van genoten en zien we je een andere keer terug in dit prachtige natuurgebied.Mocht je op of aanmerkingen hebben over de wandelingen, laat het mij dan weten. Rob FaviéGGz Breburg, 2020
