Στα χνάρια των Βικογιατρών Preview

1

Βίκος

Ο Βίκος είναι ένα από τα 46 χωριά του Ζαγορίου και ένας από τους σημαντικότερους προορισμούς της περιοχής και της Ηπείρου γενικότερα. Ο Βίκος πήρε το σημερινό όνομά του από την ομώνυμη χαράδρα, καθώς είναι το κατεξοχήν παρατηρητήριό της και αποτελεί ενιαίο φυσικό σύνολο με αυτή. Ο Βίκος υπήρξε κατά βάση χωριό γεωργικό, όπως αποδεικνύει και η κεντρική του εκκλησία, η οποία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Τρύφωνα, προστάτη των αμπελουργών. Ήταν επίσης τόπος εγκατάστασης ορισμένων από τους περίφημους «βικογιατρούς», πρακτικούς θεραπευτές που στηρίζονταν στη πλούσια χλωρίδα της Χαράδρας. Τα βότανα που συνέλεγαν οι βικογιατροί χρησιμοποιούνταν για τη θεραπεία μιας σειράς παθήσεων και υπήρξαν ιδιαίτερα δημοφιλή τον 19ο αιώνα.(Φωτογραφία από Epirustravel eu - Drone Flights)

2

Η είσοδος στο φαράγγι του Βίκου

Σε αυτό το σημείο μπορεί ο επισκέπτης να ξεκινήσει την περιήγησή του σε αυτό το ιδιαίτερο και πολυποίκιλο φυσικό περιβάλλον. Οι βικογιατροί εξοπλίζονταν εδώ με τα διάφορα βότανα που χρειάζονταν για τις θεραπείες τους, πολλές φορές σύμφωνα και με τις οδηγίες από τα γιατροσόφια.

3

Η συλλογή των βοτάνων

Ήρθε η ώρα να μαζέψουμε τα βότανα που χρειαζόμαστε. Ας κάτσουμε στο πεζούλι να σκεφτούμε τι θα μαζέψουμε.Το μελισσόχορτο, η ρίγανη, το μάραθο, το φασκόμηλο, το βάλσαμο και η άγρια μέντα εντοπίζονται εύκολα στην περιοχή του Βίκου. Πότε και πώς, όμως, θα τα συλλέξουμε; Ενδεικτικές περίοδοι είναι η άνοιξη και το καλοκαίρι. Ειδικότερα ο λαός επέλεγε την Πέμπτη ή την Παρασκευή, συνήθως νωρίς το πρωί. Για τα θεωρούμενα όμως ως μαγικά φυτά, υπήρχε ειδική διαδικασία ώστε να μην κινδυνεύσει κανείς. Συνήθιζαν να τα ξεριζώνουν με χρυσό εργαλείο ή να τα δένουν στην ουρά ενός σκύλου ώστε να τα ξεριζώσει εκείνος. Συνηθισμένη πρακτική ήταν και η ευλογία από την εκκλησία.

4

Μελισσόχορτο

Σε αυτό το σημείο βρίσκουμε το πρώτο μας βότανο. Γνωστό από την αρχαιότητα το μελισσόχορτο, στη λαϊκή θεραπευτική εντάσσεται σταα βότανα που βοηθούν στην αντιμετώπιση στομαχικών διαταραχών και καταστάσεων άγχους.

5

Το ύψωμα του ξακουστού βικογιατρού

(Βάζω ηχητικό από συνέντευξη)Οι βικογιατροί ήταν οργανωμένοι σε ομάδες και δεν περιορίζονταν τοπικά μόνο στο Ζαγόρι ή στην περιοχή των Ιωαννίνων. Η φήμη τους ήταν ευρέως διαδεδομένη και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, σε βαλκανικές χώρες αλλά και στην οθωμανική αυτοκρατορία.

6

Ρίγανη

Η ρίγανη είναι ένα πασίγνωστο φυτό, το οποίο χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό στη μαγειρική. Παρόλ΄ αυτά, έχει ευεργετικές ιδιότητες στην αντιμετώπιση του πονόλαιμου. Ο λαός το χρησιμοποιεί και ως τονωτικό. Μετά τη συλλογή τους είθισται να τις κρεμάει ο λαός ανάποδα για την καλύτερη συντήρηση και διατήρηση των αρωμάτων.

7

Μάραθο

«Αν είσαι και γιατρός, το Μάη μάραθο μην τρως.», λέει ο θυμόσοφος λαός. Το συγκεκριμένο βότανο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ανακουφιστικό σε κοιλιακούς πόνους, αλλά και ως διουρητικό.

8

Ξεκούραση και μαθητεία

Έφτασε η ώρα να ξαποστάσουμε για λίγο. Ευκαιρία να γνωρίσουμε πώς μάθαιναν την τέχνη τους οι βικογιατροί. Η παράδοση και η προφορικότητα κατείχαν καίριο ρόλο στον τρόπο διδασκαλίας της τέχνης τους αφού ο πατέρας περνούσε τις γνώσεις στο γιο και έτσι συνέχιζε η ύπαρξη του συγκεκριμένου επαγγέλματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συνταγές ήταν γραμμένες στα «γιατροσόφια», τα οποία ήταν ειδικά βιβλία, και κληρονομούνταν από τους παλαιότερους στους νεότερους.Ίσως σε αυτό το πεζούλι που καθόμαστε, κάποια στιγμή στο παρελθόν κάθισε κάποιος έμπειρος πρακτικός γιατρός, για να διδάξεί τον γιο του...

9

Φασκόμηλο

Στη δημώδη ιατρική χρησιμοποιείται ως φάρμακο σε ευρύ πεδίο παθήσεων, όπως του αναπνευστικού αλλά και σε αφροδίσια νοσήματα. Η επιστημονική ονομασία του φασκόμηλου (salvia) υποδηλώνει τη μεγάλη θεραπευτική αξία του, αφού προέρχεται από το απαρέμφατο salvare που σημαίνει σώζω.

10

Βάλσαμο

Οι κάτοικοι των γύρω χωριών επισημαίνουν την αφθονία του στη χαράδρα του Βίκου και τονίζουν ιδιαίτερα τις θεραπευτικές ιδιότητες που έχει το παράγωγό του, το βαλσαμόλαδο, στην αντιμετώπιση εγκαυμάτων. Το συγκεκριμένο λάδι χρησιμοποιείται και ως αντικαταθλιπτικό.Ίσως από εκεί προέρχεται και η ρήση του λαού "τα λόγια είναι βάλσαμο στην ψυχή των ανθρώπων".

11

Άγρια Μέντα

Σύμφωνα με τον μύθο, η Μίνθη (Μέντα) ήταν νύμφη, την οποία ερωτεύτηκε ο Πλούτωνας. Προκειμένου να μην συνεχιστεί αυτός ο έρωτας, η σύζυγός του, Περσεφόνη, την μεταμόρφωσε σε φυτό.Ο λαός χρησιμοποιεί την άγρια μέντα σε στομαχικές διαταραχές, κατά της δυσπεψίας, ιλλίγγων κ.λπ.Ο επισκέπτης μπορεί να την εντοπίσει, σήμερα, και να την προμηθευτεί εύκολα στα μαγαζιά με τοπικά προϊόντα των χωριών του Ζαγορίου.

12

Η είσοδος στο χωριό

Οι Βικογιατροί εισέρχονταν στα χωριά ή τις πόλεις, έφιπποι ή πεζοί, έχοντας μαζί τους την τσάντα με τα βότανα που είχαν συλλέξει, φωνάζοντας χαρακτηριστικά λόγια "Κυρίες μου και Κύριοι, καλός γιατρός, πουλώ ζωή, ποιος θέλει, ποιος θα πάρη... Ήρθε ο μέγας γιατρός, ήρθε ο μέγας χειρούργος, ήρθε ο εξοχώτατος...". Η αναγνωρισιμότητα τους από τους κατοίκους ήταν μεγάλη με αποτέλεσμα να τους καλωσορίζουν σε κάθε τόπο επίσκεψης.Σήμερα η είσοδος στο χωριό Βίκος είναι χαρακτηριστική της σύγχρονης εποχής. Γραφικά σπίτια ανάμικτα με ξενώνες, καθώς και ταβέρνες με τοπικά εδέσματα.

13

Η πλατεία

Στην πλατεία με την ιστορική εκκλησία του χωριού μπορούμε να καθίσουμε, κάτω από τη σκιά του πλατάνου, και να αναπαραστήσουμε με τη φαντασία μας εικόνες μιας άλλης εποχής, όχι όμως και τόσο παλιάς. Μπορούσε κανείς να συναντήσει τους εμπειρικούς γιατρούς μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Οι κάτοικοι του χωριού εμπιστεύονταν πολύ τους βικογιατρούς διότι αυτοί προέρχονταν από τις αγροτικές κοινότητες και κινούνταν μέσα στο ίδιο πολιτισμικό και επικοινωνιακό πλαίσιο με τους κατοίκους. Φυσικά εκείνοι, παρ΄ ότι ικανοί και επιδέξιοι στον τομέα των εγχειρήσεων, απαιτούσαν πριν από την εγχείρηση να υπάρξει κάποιο γραπτό συμβόλαιο ώστε να μην «κυνηγηθούν», σε περίπτωση αποτυχίας, από τους συγγενείς.

14

Το σήμερα και το χθες

Στην άκρη του χωριού υπάρχει το κιόσκι με την εκπληκτική θέα στο φαράγγι. Σε αυτό το σημείο το παρελθόν με το παρόν αλληλοσυνδέονται και μας γεμίζουν με νοητές εικόνες.Από τη μία πλευρά το αλώνι, ένα σύμβολο του αγροτικού παρελθόντος του χωριού, και από την άλλη το μαγαζί με τα τοπικά προϊόντα, με τα βότανα που δεν συλλέγονται πλέον από τους βικογιατρούς, αλλά από τους κατοίκους με σκοπό την πώληση στους επισκέπτες που θέλουν να γνωρίσουν την τοπική ταυτότητα.